Wat is de arbeidshygiënische strategie?
De arbeidshygiënische strategie is een stapsgewijze methode om risico’s op de werkplek te minimaliseren. De strategie wordt als leidraad gebruikt bij de Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) en het opstellen van een Plan van Aanpak.
De strategie kent een hiërarchische volgorde, wat betekent dat je altijd eerst naar de meest effectieve maatregel kijkt. Dit voorkomt dat bedrijven te snel kiezen voor persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), terwijl structurelere oplossingen mogelijk zijn.
De strategie omvat vier niveaus van beheersmaatregelen:
- Bronaanpak (eliminatie)
- Collectieve maatregelen (technische en organisatorische oplossingen)
- Individuele maatregelen (aanpassingen per werknemer)
- Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s als laatste optie)
Stap 1: bronaanpak – De meest effectieve oplossing
De eerste stap in de arbeidshygiënische strategie is het probleem bij de bron aanpakken. Dit betekent dat je de oorzaak van het risico volledig elimineert.
Voorbeelden van bronaanpak:
- Het vervangen van een giftige oplosmiddel door een biologisch afbreekbaar alternatief.
- Het automatiseren van gevaarlijke processen, zoals een robotarm die zware lasten tilt in plaats van werknemers.
- Het vervangen van een schadelijke productiemethode door een veiligere variant.
Waarom is dit de meest effectieve methode? Eliminatie van de bron betekent dat het risico niet langer bestaat, waardoor er geen aanvullende maatregelen nodig zijn. Dit voorkomt de noodzaak voor voortdurende monitoring en onderhoud van beschermingsmaatregelen.
Reflectie: In jouw werkomgeving, zijn er processen of stoffen die direct geëlimineerd kunnen worden?
Stap 2: collectieve maatregelen – De tweede verdedigingslinie
Als bronaanpak niet haalbaar is, worden collectieve maatregelen overwogen. Dit zijn maatregelen die de werkomgeving veiliger maken voor meerdere werknemers tegelijkertijd.
Voorbeelden van collectieve maatregelen:
- Ventilatiesystemen en afzuiginstallaties om blootstelling aan schadelijke dampen te verminderen.
- Geluidsisolerende maatregelen, zoals het plaatsen van akoestische panelen in een lawaaiige productiehal.
- Ergonomisch ontworpen werkplekken om fysieke belasting te verminderen.
Waarom is deze aanpak effectief? Collectieve maatregelen verminderen de blootstelling voor iedereen en zijn daardoor betrouwbaarder dan individuele beschermingsmaatregelen.
Praktijkvoorbeeld: In de bouwsector worden stofafzuigingssystemen steeds vaker toegepast om inademing van kwartsstof te voorkomen. Dit is effectiever dan het uitdelen van stofmaskers.
Stap 3: individuele maatregelen – Focus op de werknemer
Als collectieve maatregelen niet afdoende zijn, richt je je op maatregelen per werknemer. Dit kan betekenen dat je de manier van werken aanpast of werkroosters optimaliseert.
Voorbeelden van individuele maatregelen:
- Rotatiesystemen waarbij werknemers regelmatig van taak wisselen om langdurige blootstelling te vermijden.
- Extra training en instructies over veilig werken en het herkennen van risico’s.
- Aanpassing van werkplekhoogte of beeldscherminstellingen voor betere ergonomie.
Waarom is dit minder effectief dan de vorige stappen? Individuele maatregelen vergen discipline en naleving door medewerkers. Zonder toezicht of motivatie kunnen risico’s alsnog ontstaan.
Dilemma: Stel, een werkplek kan pas na vijf jaar worden aangepast. Hoe kun je in de tussentijd individuele maatregelen inzetten als tijdelijke oplossing?
Stap 4: persoonlijke beschermingsmiddelen – De laatste verdedigingslinie
Als geen van de vorige stappen het risico voldoende verkleint, worden persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) ingezet. Denk aan gehoorbescherming, handschoenen of adembescherming.
Voorbeelden van PBM’s:
- Veiligheidsbrillen in laboratoria om oogletsel te voorkomen.
- Oordoppen in fabrieken met een hoog geluidsniveau.
- Stofmaskers bij tijdelijke blootstelling aan chemische stoffen.
Waarom is dit de minst effectieve maatregel? PBM’s beschermen alleen de drager en zijn afhankelijk van correct gebruik. Bovendien bieden ze geen permanente oplossing voor het risico zelf.
Praktijkvoorbeeld: Een werknemer in een metaalfabriek draagt gehoorbescherming, maar als hij deze verkeerd opzet of niet altijd gebruikt, loopt hij alsnog gehoorschade op. Een structurele oplossing (bijvoorbeeld geluidsisolatie) zou beter zijn.
Hoe implementeer je de arbeidshygiënische strategie?
Een goede implementatie van de strategie begint met een gestructureerde aanpak:
- Uitvoeren van een Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E)
- Welke risico’s zijn aanwezig?
- Wat zijn de blootstellingsniveaus?
- Opstellen van een Plan van Aanpak
- Welke beheersmaatregelen moeten worden genomen?
- In welke volgorde en binnen welke termijn?
- Toepassen van de arbeidshygiënische strategie
- Begin bij de bron en werk systematisch naar beneden in de hiërarchie.
- Monitoring en Evaluatie
- Worden de maatregelen nageleefd?
- Zijn ze effectief of is bijstelling nodig?
Praktijkopdracht: Analyseer een werkplek in jouw organisatie en beoordeel of de arbeidshygiënische strategie correct wordt toegepast. Welke verbeteringen zijn mogelijk?
Veelgemaakte fouten bij de arbeidshygiënische strategie
- Te snel vertrouwen op PBM’s
- PBM’s worden vaak als eerste maatregel ingezet, terwijl effectievere oplossingen mogelijk zijn.
- Geen periodieke evaluatie
- Een risico-inventarisatie moet regelmatig worden bijgewerkt en aangepast aan nieuwe situaties.
- Onvoldoende training en betrokkenheid
- Medewerkers moeten begrijpen waarom maatregelen worden genomen en hoe ze correct worden toegepast.