Meelstof meten volgens NEN 689: inzicht in blootstelling en sectorgerichte grenswaarden

Iedereen die wel eens in een bakkerij heeft gewerkt, weet hoe snel meel zich door de lucht verspreidt. Tijdens het mengen, afwegen of doseren komt daardoor veel stof vrij dat gemakkelijk wordt ingeademd.

Langdurige blootstelling aan meelstof kan leiden tot luchtwegklachten, allergieën of beroepsastma. Daarom is een goede beoordeling van de blootstelling essentieel voor een gezonde werkplek.

De NEN 689 biedt hiervoor een duidelijke methode. Deze norm helpt werkgevers om blootstelling betrouwbaar te meten, te beoordelen en te vergelijken met wettelijke én sectorale grenswaarden.

 

Wettelijke en sectorale grenswaarden

De huidige wettelijke grenswaarde voor meelstof bedraagt 4 mg/m³ (TGG-8 uur). De wetgever heeft deze waarde in 2022 vastgelegd in de Arboregeling.

Toch ligt de situatie in de bakkerij- en meelverwerkende sector genuanceerder.

De Gezondheidsraad adviseerde eerder een gezondheidskundige grenswaarde van 1,5 mg/m³, en de SER stelde een waarde van 1,2 mg/m³ voor.

Om gezondheidsklachten te voorkomen, streven veel bedrijven en brancheorganisaties — zoals de Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij (NVB) en de NVvA — bewust naar lagere waarden.

Daarom geldt in de praktijk:

De wettelijke grenswaarde is 4 mg/m³, maar een blootstelling onder 1–1,5 mg/m³ is arbeidshygiënisch wenselijk.

 

Waarom meelstof meten?

Een meelstofmeting maakt zichtbaar wat anders verborgen blijft.

Meten geeft inzicht in hoeveel stof werknemers daadwerkelijk inademen, zodat je gericht kunt verbeteren.

Volgens de Arbowet is elke werkgever verplicht blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beoordelen en te beperken. De NEN 689 biedt daarvoor een betrouwbare meetstrategie.

Bovendien helpt een goed meetrapport om aan te tonen dat je als werkgever aan de zorgplicht voldoet en de risico’s onder controle hebt.

 

Meten volgens NEN 689

Een representatieve meting begint met een grondige inventarisatie van de werkprocessen. Waar komt stof vrij, welke taken veroorzaken pieken en wie voert die werkzaamheden uit?

Op basis van deze analyse definieert de arbeidshygiënist homogene blootstellingsgroepen (HBG’s): medewerkers die vergelijkbare werkzaamheden uitvoeren en daardoor een vergelijkbare blootstelling hebben.

Tijdens de meting draagt een medewerker een kleine pomp die lucht aanzuigt via een filter. Dit filter vangt het inhalerbare stof op.

Een geaccrediteerd laboratorium (ISO/IEC 17025) analyseert het monster en bepaalt hoeveel milligram meelstof per kubieke meter lucht aanwezig is.

De NEN 689 beschrijft vervolgens stap voor stap hoe je de resultaten beoordeelt en vergelijkt met de grenswaarden. Daardoor ontstaat een betrouwbaar beeld van de blootstelling op de werkplek.

 

Beoordeling en interpretatie

De resultaten worden per blootstellingsgroep statistisch beoordeeld. Er wordt gekeken naar het gemiddelde blootstellingsniveau, de spreiding en de kans dat de grenswaarde wordt overschreden.

De norm onderscheidt drie uitkomsten:

1. Conform – de blootstelling blijft aantoonbaar onder de grenswaarde.
2. Niet-conform – de grenswaarde wordt overschreden.
3. Onbeslist – er zijn meer metingen nodig voor een betrouwbare conclusie.

Zelfs bij naleving van de wettelijke 4 mg/m³ is het raadzaam om verder te verlagen richting de sectorale richtwaarden van 1–1,5 mg/m³, omdat ook lagere concentraties al klachten kunnen veroorzaken.

 

Van meelstof meten naar verbeteren

Wanneer uit de meting blijkt dat de grenswaarde wordt overschreden of benaderd, is het belangrijk om maatregelen te nemen volgens de arbeidshygiënische strategie:

1. Bronaanpak – procesafscherming, stofarme mengsystemen, automatische dosering;
2. Technische maatregelen – lokale afzuiging of verbeterde ventilatie;
3. Organisatorische maatregelen – taakroulatie, aangepaste schoonmaakprocedures;
4. Persoonlijke bescherming – ademhalingsbescherming met P2- of P3-filter.

Na de invoering van maatregelen volgt een hermeting om te controleren of de blootstelling daadwerkelijk is verminderd.

 

Herhaling en borging

De omstandigheden in productieomgevingen kunnen veranderen. Nieuwe grondstoffen, ventilatieaanpassingen of gewijzigde werkmethoden beïnvloeden de blootstelling.

Daarom is het verstandig om periodiek te herbeoordelen — doorgaans elke drie tot vijf jaar, of eerder bij proceswijzigingen.

De resultaten worden vastgelegd in de RI&E en vormen een belangrijk document bij inspecties van de Nederlandse Arbeidsinspectie.

 

Zie ook: blootstellingsonderzoeken

 

Conclusie

Een meelstofmeting volgens NEN 689 biedt betrouwbaar inzicht in de blootstelling aan inhalerbaar stof. De wettelijke grenswaarde van 4 mg/m³ geeft het minimumkader, maar de sector streeft terecht naar lagere niveaus om gezondheidsklachten te voorkomen.

Door regelmatig te meten, maatregelen te treffen en resultaten te borgen in de RI&E, bouwen bedrijven aan een veilige en gezonde werkomgeving voor hun medewerkers.

De wettelijke grenswaarde voor meelstof is 4 mg/m³, maar in de bakkerijsector wordt vaak een lagere streefwaarde gehanteerd. Met NEN 689 bepaal je objectief of werknemers veilig werken.