Ledverlichting is op steeds meer plekken een gewoonte. Niet alleen in lampen, maar ook in beeldschermen van bijvoorbeeld smartphones en tablets is ledlicht inmiddels meer regel dan uitzondering. Maar er zijn steeds meer geluiden dat het invloed heeft op de gezondheid. Wat zijn nu de precieze gezondheidsrisico’s van ledverlichting en waarom? U leest er hieronder alles over.
Steeds meer toepassingen dankzij de voordelen
Ledverlichting krijgt steeds meer toepassingen. In de openbare ruimte, thuis en op het werk komt het steeds vaker terug. Dat is niet zonder reden. Ledlampen hebben namelijk een lange levensduur en zijn energiezuinig. Die combinatie maakt ze erg milieuvriendelijk. In beeldschermen heeft ledtechnologie nog een ander voordeel: het zorgt voor een betere beeldkwaliteit en maakt dunnere schermen mogelijk.
Hogere blootstelling aan ledlicht
Vanwege die voordelen is het niet gek dat mensen steeds vaker en langer blootstaan aan ledlicht. Mensen brengen steeds meer tijd door voor een beeldscherm: niet alleen thuis, maar ook onderweg en op het werk. Daarnaast gebeurt dit vaker ‘s avonds als het donker is. De voorspelling is dan ook dat de blootstelling aan ledlicht in de toekomst nog verder toeneemt. Het is daarom erg belangrijk dat ledverlichting veilig is.
Meer blauw licht
Ledtechnologie staat niet stil. Er zijn telkens nieuwe ontwikkelingen, waardoor steeds betere producten op de markt komen. Mobiele apparaten, zoals smartphones en tablets, lopen hierbij voorop. Maar bij elke nieuwe generatie worden de producten met ledtechnologie lichtsterker. En dat is waarschijnlijk geen goed nieuws. Uit onderzoek blijkt namelijk dat ledlicht meer blauw licht afgeeft dan bijvoorbeeld een gloei- of spaarlamp. Dat betekent dat mensen steeds meer blootstaan aan blauw licht.
Hoe blauw licht de biologische klok beïnvloedt
In het algemeen heeft blauw licht (dus ook daglicht) invloed op de biologische klok van mensen en dieren. Denk daarbij niet alleen aan het ritme van slapen en waken, maar ook de hartslag, lichaamstemperatuur en hormoonafgifte. Verschillende factoren van buitenaf kunnen de inwendige klok beïnvloeden, waarvan licht de belangrijkste is. Het ritme van dag en nacht houdt de klok namelijk op een cyclus van 24 uur. Zo zorgt het slaaphormoon melatonine ‘s avonds en ‘s nachts voor slaperigheid.
Verstoring van de biologische klok door ledverlichting
Als mensen ‘s avonds blootstaan aan blauw licht, leidt dit dan ook tot een gezondheidsrisico: verstoring van de biologische klok. Door ‘s avonds kunstlicht te gebruiken, zet u uw inwendige klok namelijk achteruit. De melatoninespiegel stijgt dan pas later, waardoor u pas laat op de avond slaperig wordt. U blijft dus langer alert, gaat later naar bed en slaapt uiteindelijk te kort. Zo’n verstoring van de biologische klok kan leiden tot de volgende gezondheidsklachten op de korte termijn:
- Moeheid overdag als gevolg van te weinig slaap
- Slapeloosheid
- Stress
- Verminderde aandacht, waardoor een grotere kans op ongelukken ontstaat
Op de lange termijn zijn de gevolgen voor de gezondheid mogelijk nog veel ernstiger. Het kan zorgen voor een verhoogde kans op:
- Obesitas
- Hart- en vaatziekten
- Kanker
- Psychische aandoeningen
Omdat ledlicht meer blauw licht bevat dan andere vormen van kunstlicht, is de kans op een verstoorde inwendige klok en daarmee bovenstaande gezondheidsklachten groter bij het gebruik van ledverlichting.
Beeldscherm met leds vertraagt inwendige klok
Uit onderzoek blijkt tot nu toe dat niet alleen blauw achtergrondlicht de biologische klok achteruit zet, maar dat ditzelfde gebeurt bij directe lichtinval in het oog. Dat laatste is het geval bij ledbeeldschermen, zoals tv’s, laptops, smartphones en tablets. Zo toonde een onderzoek aan dat 5 uur werken aan een computer met een ledbeeldscherm de stijging van de melatoninespiegel vertraagde. De proefpersonen waren beter geconcentreerd en minder slaperig dan als ze werkten met een beeldscherm zonder ledlicht. Een studie naar tablets versterkte dit resultaat: hoe meer blauw licht, hoe lager de melatoninespiegel en hoe alerter mensen waren.
Gewoon boek versus e-book
In een ander onderzoek bestudeerden wetenschappers of er een verschil was tussen mensen die voor het slapengaan een gewoon boek lezen of een e-book op een tablet. Daaruit bleek dat mensen die een e-book lezen pas later meer melatonine aanmaken. Daardoor sliepen ze later en waren ze de volgende ochtend minder alert dan de proefpersonen die een gewoon boek lazen. Ledbeeldschermen kunnen de biologische klok dus verstoren.
Sociale en biologische klok steeds verder uit elkaar
Naast de biologische klok is er ook een sociale klok. Die wordt vooral bepaald door school- en werktijden. Het verschil tussen de biologische en sociale klok is bijvoorbeeld groot als mensen ploegendiensten werken of na een vliegreis naar een andere tijdzone. Ledtechnologie heeft dit verschil nog groter gemaakt. Dat komt door het toenemende gebruik van ledlampen en ledbeeldschermen in de avonduren, als gevolg van deze ontwikkelingen:
- Vaker thuiswerken
- Flexibele werktijden
- De mogelijkheid om altijd en overal tv en films te kijken
Maar het is nog niet helemaal duidelijk wat het toenemende verschil tussen de sociale en biologische klok met de gezondheid doet, bijvoorbeeld of het kan leiden tot klachten. Daarom heeft de Gezondheidsraad verschillende ministeries opgeroepen om hier meer onderzoek naar te laten doen.
Mogelijke oogschade
Een verstoring van de biologische klok is niet het enige gezondheidsrisico dat ledverlichting met zich meebrengt. Een ander mogelijk gevolg is oogschade. Zowel voor de zon als voor kunstlicht geldt dat korte tijd in fel licht kijken het netvlies kan beschadigen. Ook kan dit het gezichtsvermogen aantasten. Blauw licht is hierbij het gevaarlijkst. Daarom heet het ook wel blauwlichtschade. Omdat ledlicht veel blauw licht bevat, speelt het waarschijnlijk een rol bij oogschade. Zo vermoeden wetenschappers dat langdurige blootstelling aan minder fel blauw licht bijdraagt aan het ontstaan van oogaandoeningen. Maar ook hier is nog weinig onderzoek naar gedaan, waardoor de gevolgen nog niet precies vaststaan.
De goede kanten van blauw licht in leds
Aan de andere kant is het belangrijk om te beseffen dat blauw licht in ledverlichting ook goede kanten heeft. Blauw licht verstoort de biologische klok namelijk alleen bij gebruik in de avond. Overdag heeft het juist positieve effecten, omdat het zorgt voor meer alertheid. Dit is een aantal voorbeelden:
- Avondmensen voelen zich beter als ze meteen na het opstaan kort blootstaan aan blauw achtergrondlicht. Daardoor zijn ze overdag minder slaperig
- Mensen met een herfst- of winterdip hebben hier minder last van als ze ‘s ochtends kort in een speciale lamp met blauw licht kijken
- Ook op het werk is verlichting met blauw licht nuttig. Werknemers blijken zich alerter, prettiger en minder moe te voelen en presteren daardoor beter
- Ledlicht in het openbaar, bijvoorbeeld in lantaarnpalen, zorgt voor beter zicht en meer alertheid. Dat maakt de kans op verkeersongelukken kleiner
Tips voor het gebruik van ledlicht
Om te voorkomen dat uw biologische klok verstoord raakt, kunt u zelf een aantal dingen doen. Hieronder vindt u tips voor het gebruik van ledverlichting en ledbeeldschermen:
- Gebruik vanaf 2 uur voor het slapengaan geen beeldschermen meer. Dus geen tv, geen laptop en geen smartphone. Daardoor slaapt u beter, zodat u de volgende ochtend frisser opstaat
- Als u ‘s avonds echt niet zonder uw laptop, tablet of smartphone kunt, schakel dan de optie ‘Filter blauw licht’ en/of ‘Nachtmodus’ in bij de instellingen. Dan geeft het scherm veel minder blauw licht af
- Laat de helderheid van uw scherm op hetzelfde ritme bewegen als de dag, dus overdag feller dan ‘s avonds en ‘s nachts. Dat kan handmatig, maar ook automatisch door de instelling ‘Aanpasbare helderheid’ in te schakelen. Dan past de helderheid van uw scherm zich automatisch aan aan de verlichtingsomstandigheden
- Stem de verlichting af op de ruimte. Zorg bijvoorbeeld dat de lamp in uw slaapkamer weinig blauw licht afgeeft
- Werkt u thuis of heeft u flexibele werktijden? Deel uw dag dan op zo’n manier in dat u niet tot ‘s avonds laat nog achter een beeldscherm aan het werk bent
Andere oplossingen
Langzamerhand komen er steeds meer producten met ledtechnologie op de markt die minder blauw licht uitstralen. Dat geldt voor zowel ledbeeldschermen als ledlampen. Toch duurt het vooral bij die laatste nog wel even voordat ze overal in gebruik zijn, juist omdat led zo’n lange levensduur heeft en daardoor minder vervanging nodig is. Daarnaast heeft de Gezondheidsraad de overheid opgeroepen om mensen beter voor te lichten over ledverlichting en de industrie te stimuleren leds met minder blauw licht te ontwikkelen.
Hulp nodig? Strooming helpt u
Twijfelt u of er genoeg gezond licht is in uw huis of op de werkplek? Laat Strooming dan een lichtmeting voor u uitvoeren. We kijken daarbij niet alleen naar de kleur van het licht, maar ook naar de hoeveelheid, kwaliteit, manier van schijnen, verblinding en spiegeling. Vervolgens ontvangt u een rapport met de resultaten en adviseren we u over verbeteringen en oplossingen. Zo kunt u weer met een goed gevoel ontspannen of productief aan het werk. Wilt u meer informatie of een offerte aanvragen? Neem dan contact met ons op.